Een nieuwe entreehal voor het oudste monument van Bergen op Zoom

De Sint Gertrudiskerk (of de Peperbus, zoals hij genoemd wordt), en met name de torenhal, is een van de oudste monumenten in Bergen op Zoom. Het oudste deel, en dit is met name de romp van de toren, stamt van rond 1370. De Peperbus is erg geliefd bij de Bergenaren.

De kerk is al jaren alleen toegankelijk langs de toegangsdeuren, die zich aan de zijkant van het schip bevinden. Dit komt omdat de hoofdingang, die zich aan de Grote Markt bevindt, te veel wind en tocht de kerk in blaast als daarvan de deuren opstaan. Het is een langgekoesterde wens om de hoofdingang weer toegankelijk te maken, niet alleen voor bewoners van de stad, maar vooral voor toeristen, die automatisch naar de voordeur lopen als ze de kerk willen bezoeken. Voorwaarde hiervoor is dat er een tochtportaal in de torenhal wordt gemaakt. Daardoor kan de voordeur open worden gezet, en kunnen mensen vanaf de Grote Markt de kerk inlopen. Om mensen daar dan ook te ontvangen, moesten er ook ontvangstmeubels, in de vorm van een balie en banken, worden bedacht.

Idee

Eerst is gekeken naar de looplijnen in de hal. Hier ontstaat een kruispad (hoe symbolisch) waardoor er vanaf de entree zonder obstakels naar de kerk, de dagkerk, en het cantatorium gelopen kan worden. De rest van de ruimte kan gebruikt worden voor het portaal en de meubels. Het basisidee van het portaal is eenvoudig. Vanaf de entree worden 4 houten spanten geplaatst die de gotische boog van de entree volgen, en de kerk in steeds kleiner worden. Deze worden bedekt met grote glazen leien en afgesloten met een glazen deur. In de spanten worden teksten gefreesd die iets zeggen over de kerkelijke geschiedenis van het gebouw. De meubels zijn grotendeels gemaakt met het restmateriaaal van de spanten en bestaan uit aan elkaar geplakte en ingesneden letters. Gezamenlijk vormen de meubels een tekst wat iets zegt over de stad en haar bewoners.  

Techniek

Doordat het portaal in het oudste stuk van dit rijksmonument moest worden geplaatst, moest het reversibel worden aangebracht. Dus geen fundering maar lijmen op de tegels en een beperkt aantal  bevestigingspunten op de muren. In het idee van circulariteit zijn ook alle materialen te demonteren en her te gebruiken of te recyclen.

De enige manier om de ingewikkelde, scheve, taps toelopende, met letters versierde spanten te maken is met een 5-armige computergestuurde CNC machine. Hiervoor moet dan wel een heel precies 3D computermodel gemaakt worden. Omdat de torenhal niet precies recht is, met hobbelige muren en vloer, is eerst een 3-dimensionale laser-scan gemaakt. Hierdoor waren we in staat om heel precies de positie en lengte van de spanten, de glasplaten en de aansluitingen te modelleren. Dit model is vervolgens gebruikt om de houtbewerkings-, staal lasersnij- en glas snijmachine aan te sturen.

De spanten zijn gemaakt van Kerto, een constructieve multiplex die in grote lengtes leverbaar is. Niet alleen de spanten zijn dragend, ook de leien van glas hebben een dragende functie. Deze houden de portalen overeind en verzorgen de stabiliteit.

Zo’n in elkaar grijpend, complex project kan alleen maar als je als bouwteam vanaf het begin samenwerkt en alle partijen hun expertise kunnen inbrengen. Zo zijn een architect, constructeur, een glasconstructeur, een aannemer, een glasleverancier, een hout-ingenieur en houtfabriek uit Finland en een interieurbouwer een jaar lang bezig geweest met het ontwerp, de engineering, de berekeningen en de bouwvoorbereiding. 

Resultaat

“Eenvoud is gecomprimeerde complexiteit” is een adagium dat hier wel van toepassing is. Het geheel oogt fris en helder in de ruimte en voegt echt een nieuwe tijdslaag toe aan 700 jaar geschiedenis, waardoor het monument beter bruikbaar en beter beleefbaar wordt. Het zegt letterlijk iets over de geschiedenis :

Sancta Gertrudis nobis fontem aquae vivae ostendit 

Sint Gertrudis toont ons de bron van levend water

of

Domus mea domus orationis vocabitur

Mijn huis zal een huis van gebed worden genoemd